คมดาบซากุระ 2 : ปัญหาเรื่องเสียงข้างมาก โดย ชวินทร์ ลีนะบรรจง และ สุวินัย ภรณวลัย (12 ธันวาคม 2555)
ปัญหาเรื่องเสียงข้างมาก
โดย ชวินทร์ ลีนะบรรจง และ สุวินัย ภรณวลัย
12 ธันวาคม 2555
เสียงข้างมากมิใช่เสียงสวรรค์เสมอไปโดย ชวินทร์ ลีนะบรรจง และ สุวินัย ภรณวลัย
12 ธันวาคม 2555
ประชาธิปไตยไม่ใช่เรื่องเสียงข้างมาก
เกษียร เตชะพีระ (มติชนรายวัน 7 ธ.ค. 55) กล่าวถึงปัญหาของขวาไทยในปัจจุบันว่า “ทุกสังคมมีพลังฝ่ายขวา ผมอยากให้ฝ่ายขวาไทยอยู่และรวมกลุ่มต่อสู้รณรงค์ในระบอบรัฐสภา ถ้าพวกเขาปรับตัวยอมรับประชาธิปไตย” ซึ่งเกษียร ยังให้ความหมายของ “ประชาธิปไตย” เอาไว้ในมุมของเขาว่า “เมื่อคนเราเท่ากัน อำนาจย่อมเกิดจากตัวเลข” การปรับตัวยอมรับประชาธิปไตยของเขาจึงแปลว่า “(1) ปรับใจยอมรับว่าคนเราเท่ากัน และ (2) ปรับตัวยอมรับว่าถ้าอยากชนะก็ต้องหาเสียงข้างมากมาอยู่กับฝ่ายตัวให้ได้ . . .จบ” ดังนั้นจึงอาจกล่าวโดยสรุปง่ายๆ ได้ว่า “ประชาธิปไตย” ในมุมของเกษียรจึงขึ้นอยู่กับตัวเลขและจำนวนเป็นสำคัญ
ในบทความมีความคลุมเครือเป็นอย่างมากว่าใครเป็นขวาหรือซ้าย “ฝ่ายขวา” ที่เกษียรเรียกโดยข้อเท็จจริงจึงกลายเป็นพวกรักเจ้าไม่เอาทุนสามานย์ไม่เชื่อมั่นในระบบรัฐสภาและกลายเป็นพวกล้าหลังไม่ก้าวหน้าเหมือน “ฝ่ายซ้าย” ของเกษียรที่รู้จักว่า “ประชาธิปไตย” ต้องเล่นด้วยเสียงข้างมาก ดังเช่น กลุ่ม นปช. หรือพรรครัฐบาลในปัจจุบัน ทั้งที่โดยแท้จริงแล้วตั้งแต่คณะรัฐมนตรี จนถึงแกนนำ นปช.ล้วนเป็นนายทุนตั้งแต่หัวจรดหาง ในขณะที่ นปช.ก็ไม่เชื่อมั่นระบบรัฐสภาเช่นกัน เกษียรจึงทำความสับสนทำให้นายทุนกลายเป็นซ้ายและฝ่ายที่ต่อต้านนายทุนกลายเป็นขวา
ในเชิงแนวคิดทฤษฎี เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปในทางเศรษฐศาสตร์มานานแล้วว่า มีข้อผิดพลาดและบกพร่องเป็นอย่างมากที่จะรวมเอาความชอบหรือพึงพอใจส่วนบุคคลมาเป็นความชอบหรือพึงพอใจของสังคมแล้วอ้างว่าเป็น “ประชามติ” ดังนั้นการอ้างเอาเสียงข้างมากมาเป็นเรื่องเดียวกับประชาธิปไตยจึงเป็นเรื่องที่ผิดฝาผิดตัว
คงต้องกล่าวอีกครั้งว่า ตัวอย่างที่ชัดเจนก็คือ ปฏิบทการเลือกตั้ง หรือ Voting Paradox ที่สังคมจะไม่สามารถหาความพึงพอใจของสังคมได้จากการรวมเสียงข้างมากจากความชอบส่วนบุคคลจากหีบเลือกตั้งเพราะมีโอกาสเป็นอย่างมากที่สังคมจะไม่สามารถบอกได้ว่าชอบหรือพึงพอใจนโยบายจากพรรคใดมากกว่า (ดูบทความผู้เขียน ผู้จัดการออนไลน์ 29 พ.ย. 55)
ตัวเลขเสียงข้างมากจากหีบเลือกตั้งจึงไม่สามารถบอกได้ว่ารัฐบาลจะมีความชอบธรรมที่จะทำตามนโยบายที่ได้หาเสียงเอาไว้หรืออะไรก็ได้จากเสียงข้างมากที่เลือก ส.ส.มาแต่อย่างใด
เงื่อนไขของการใช้เสียงข้างมากที่จะสามารถมาเป็นตัวแทนความพึงพอใจของสังคมจึงมีอยู่อย่างจำกัดขึ้นอยู่กับทางเลือกเป็น Single Peak ที่อาจหมายถึงความพอใจสูงสุดหนึ่งเดียวระหว่างสองทางเลือกหรือไม่ แต่ในข้อเท็จจริงเชิงประจักษ์มีพรรคหรือกลุ่มใดทั้งซ้ายหรือขวาเสนอทางเลือกที่เป็น Single Peak บ้างในสังคมไทยที่ผ่านมา
ระหว่างรถคันแรก จำนำข้าว ค่าจ้าง 300 บาทต่อวัน มีนโยบายอะไรบ้างที่ถูกนำเสนอมาให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งแสดงความพึงพอใจโดยเลือกเพื่อจัดลำดับความสำคัญว่าจะทำหรือไม่และหากทำจะนำนโยบายใดมาทำก่อนหลังในการหาเสียงเลือกตั้งที่ผ่านมา เห็นมีแต่นโยบายที่ไม่ได้หาเสียงเอาไว้ เช่น การล้มล้างรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน หรือการล้างผิดให้ทักษิณเท่านั้นที่มีลำดับความสำคัญในลำดับแรกเหนือกว่านโยบายอื่นๆ ถึงขนาดขยายสมัยประชุมโดยไม่มีกำหนดปิด แต่ที่ไม่นำมาหาเสียงอย่างเป็นทางการและทำอย่างปกปิดซ่อนเร้นก็เพราะเกรงว่าจะไม่ได้เสียงข้างมากมาอยู่กับฝ่ายตัวใช่หรือไม่
ดังนั้นหากไม่นำเอานโยบายมาลำดับความสำคัญทีละคู่ให้ประชาชนเลือก เสียงสวรรค์ข้างมากจากหีบบัตรเลือกตั้งก็ไม่เกิด มิพักจะกล่าวถึงว่านโยบายที่เสนอมาเหล่านั้นว่าเป็นนโยบายสาธารณะ (Public Policy) จริงหรือไม่เพราะหากเป็นจริงก็ควรเกี่ยวข้องกับสินค้าสาธารณะ (Public Goods) การแทรกแซงตลาดข้าวหรือการออกกฎหมายล้างผิดให้คนเพียงคนเดียวนั้นอยากถามว่า ข้าว หรือกฎหมายปรองดอง หรือการแก้รัฐธรรมนูญเพื่อคนเพียงคนเดียวนั้น เป็นสินค้าสาธารณะดังเช่น การปราบปรามโจรสลัดหรือนำเอานักโทษหนีคำพิพากษาให้จำคุกมาลงโทษได้อย่างไร
หรือหากจะมีมายาคติดังเช่น นิธิ ที่เห็นว่านโยบายจำนำข้าวเป็นการเปลี่ยนประเทศไทยเพราะจะทำให้มีการกระจายรายได้ที่ดีกว่าเดิมให้เกิดขึ้นในสังคมโดยผลประโยชน์จะตกอยู่กับชนชั้นล่างเช่นชาวนาโดยขอให้คนกลุ่มอื่นๆ เสียสละไม่ต้องแบกเรือขึ้นภูเขาไปส่งทักษิณ ก็ขอให้ดูตัวอย่างข้างล่างนี้ก่อน
จะเห็นได้ว่าจำนวนภาษีในตารางเพื่อจะนำมาใช้ในนโยบายกระจายรายได้ เช่น การจำนำข้าว มาจากทุกกลุ่มในสังคม หากภาระภาษีในแต่ละกลุ่มคนเป็นประเด็นที่ถูกนำมาตัดสินเชิงนโยบายด้วยเสียงข้างมาก โครงสร้างภาษีตามนโยบาย ก. คือร้อยละ 20 ของรายได้ที่เท่ากันทุกกลุ่มจะเป็นที่พึงพอใจกับกลุ่มคนชั้นกลางและคนรวยเพราะรับภาระไม่แตกต่างกับกลุ่มคนที่จนกว่า ในขณะที่กลุ่มคนจนจะต่อต้านไม่พอใจเนื่องจากต้องจ่ายภาษีเท่ากับกลุ่มคนที่รวยกว่า แต่หากเลือกนโยบาย ข. กลุ่มคนจนและคนชั้นกลางจะพึงพอใจเพราะคนกลุ่มตนเองรับภาระน้อยกว่าเดิมขณะที่กลุ่มคนรวยรับภาระเสียภาษีในสัดส่วนที่มากกว่า หากเปรียบเทียบระหว่าง 2 ทางเลือก ก. และ ข. เสียงข้างมากจะเลือกนโยบาย ข. เพราะกลุ่มคนจนและคนชั้นกลางจะสนับสนุนเพราะพึงพอใจในนโยบายนี้
แต่หากกลุ่มคนรวยที่ต้องรับภาระภาษีสูงกว่ากลุ่มคนอื่นๆ ในสังคมจากนโยบาย ข. เสนอกับกลุ่มคนจนว่าในเมื่อกลุ่มนี้ต้องการความช่วยเหลือมากกว่า ดังนั้นจึงสมควรจ่ายภาษีน้อยลงกว่านโยบาย ข. จากร้อยละ 17 มาเป็น 16 ภาษีที่ขาดหายไปจะไปเพิ่มที่กลุ่มคนชั้นกลางแทนจากร้อยละ 18 มาเป็น 22 กลุ่มคนรวยที่โดยส่วนใหญ่ในสังคมแม้จะมีจำนวนน้อยที่สุดในสังคมจึงได้เสียงข้างมากในนโยบาย ค. ที่ตนเองรับภาระภาษีน้อยกว่าทางเลือกนโยบาย ข. เพราะมีกลุ่มคนจนที่โดยทั่วไปจะมีจำนวนมากที่สุดมาเป็นพวก ทิ้งให้กลุ่มคนชั้นกลางรับภาระมากกว่าเดิม (ร้อยละ 22)
ประชาธิปไตยโดยเสียงข้างมากจึงมีข้อบกพร่องไม่สามารถหาทางออกให้สังคมให้มีความพึงพอใจโดยถ้วนหน้าได้ ในที่สุดก็อาจจะมีคนเสนอให้กลับมาใช้นโยบาย ก. เหมือนเดิมด้วยเสียงข้างมาก กลุ่มคนจนก็จะเสียเปรียบอีกครั้งหนึ่งด้วยเสียงข้างมาก มิพักจะกล่าวถึงข้อเท็จจริงว่า ส.ส.ได้แสดงตนเป็นตัวแทนของประชาชนหรือไม่ หรือพรรคการเมืองในประเทศไทยเป็น “พรรคการเมือง” ในความหมายที่แท้จริงหรือไม่
นักรัฐศาสตร์ก็เช่นเดียวกับนักเศรษฐศาสตร์ที่อาจจะหลงลืมประเด็นพื้นฐานเรื่อง ความต้องการสังคม หรือ Social/Collective Choice ว่าไม่สามารถหามาได้โดยง่ายจากการรวมความพึงพอใจส่วนบุคคลมาเป็นเสียงข้างมากของสังคมจากหีบบัตรเลือกตั้ง การจัดทำนโยบายสาธารณะโดยทึกทักอ้างว่าเป็นนโยบายของรัฐบาลที่ได้เสียงข้างมากจึงมิได้เป็นทางเลือกที่แท้จริงของสังคมแต่อย่างใด การอ้างประชาธิปไตยด้วยจำนวนจึงเป็นเรื่องที่ทำให้สังคมหลงผิดโดยแท้
ปัญหาของขวาไทยที่เกษียรเรียกซึ่งโดยข้อเท็จจริงน่าจะเป็นกลุ่มเสียงข้างมากที่อยู่ตรงข้ามระบอบทักษิณที่ประกอบด้วยซ้ายและขวามากกว่าที่จะเป็น “ฝ่ายขวา” จึงมิใช่เสียงข้างน้อยที่เล่นการเมืองในระบอบรัฐสภาไม่เป็นตามที่เกษียรวิพากษ์กล่าวหา หากแต่เป็นเรื่องการอ้างอิงใช้เสียงข้างมากอย่างผิดๆ ต่างหากที่เป็นปัญหาพื้นฐานของประชาธิปไตยในบ้านเรา เรื่องของเสียงข้างมากอยู่คู่กับเสียงข้างน้อยเสมอ แต่การเอาจำนวนเสียงข้างมากมาชี้ขาดแต่เพียงอย่างเดียว เอะอะอะไรก็จะโหวตเอาเสียงข้างมากมาเป็นเครื่องตัดสิน “ความถูกต้อง” ไม่ต้องสนใจเหตุผลเพราะคิดว่าฝ่ายตนเองได้เปรียบจึงเป็นบ่อเกิดของปัญหาที่แท้จริง
ดูตัวอย่างการอภิปรายไม่ไว้วางใจที่เพิ่งผ่านมาก็ได้ว่า ส.ส.ฝ่ายรัฐบาลได้ใคร่ครวญใช้วิจารณญาณเอาประโยชน์ของชาติอยู่เหนือพรรคหรือไม่ในการยกมือสนับสนุน หรือการละเลยของรัฐบาลที่ไม่เคารพคำตัดสินของศาลฯ ไม่ประกาศเป็นนโยบายหรือดำเนินการโดยชัดแจ้งว่าจะนำตัวทักษิณกลับมาลงโทษ หรือการมีนโยบายซ่อนเร้นละเลยเกี่ยวกับการหมิ่นพระบรมเดชานุภาพตาม ม.112 ของรัฐบาลปัจจุบันตามที่สังคมกล่าวหา นี่จึงเป็นเหตุให้กลุ่มคนที่อยู่ตรงข้ามระบอบทักษิณที่ถูกหาว่าเป็นเสียงข้างน้อยต่างๆ ต้องเข้าหาองค์กรอื่นๆ ที่ไม่เกี่ยวข้องกับการจัดทำนโยบายสาธารณะโดยตรง เช่น การฟ้องศาลรัฐธรรมนูญเรื่องการจำนำข้าว
เกษียรจึงมองผิดไปว่าปรากฏการณ์ต่างๆ ข้างต้นทำให้ระบบปั่นป่วนผิดฝาผิดตัว ทั้งๆ ที่ที่ผิดฝาผิดตัวที่แท้จริงก็คือการใช้เสียงข้างมากในทางที่ผิดต่างหาก
Single Peak ที่เคยเกิดแล้วก็คือการทำประชามติรับ/ไม่รับรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันและที่จะเกิดและสามารถใช้เสียงข้างมากมาเป็นความต้องการของสังคมได้ในอนาคตก็คือ เมื่อทักษิณกลับมาไทยได้อย่างเท่ๆ นั่นแหละ
เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง
Powered by
MakeWebEasy.com